“Đã đến lúc kết thúc cuộc chiến này để bắt đầu ngày mới”, Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 31/5 tuyên bố, khi công bố đề xuất ngừng bắn ba giai đoạn do Israel đưa ra, nhằm kết thúc xung đột ở Dải Gaza.
Đây là nỗ lực mới nhất của Mỹ nhằm giải quyết một trong những vấn đề nhức nhối nhất trong nhiệm kỳ của ông Biden: Cuộc chiến thảm khốc kéo dài ở Gaza do Israel, đồng minh thân cận hàng đầu của Mỹ, tiến hành.
Cố vấn An ninh Quốc gia Israel Tzachi Hanegbi ngày 29/5 cho biết cuộc chiến ở Gaza dự kiến kéo dài hết năm nay để đạt mục tiêu “xóa sổ” nhóm vũ trang Hamas. Thủ tướng Benjamin Netanyahu cũng quyết tâm theo đuổi chiến dịch chống Hamas ở thành phố Rafah, miền nam Gaza, bất chấp phản đối từ đồng minh và cộng đồng quốc tế.
Những tuyên bố này gây ra nhiều lo ngại về số phận của người dân Palestine ở Dải Gaza, nơi đang đối mặt với nạn đói, sự tàn phá cùng thương vong chiến sự lớn. Hơn 36.000 người đã thiệt mạng ở khu vực này kể từ khi xung đột giữa Israel và Hamas bắt đầu ngày 7/10/2023.
Các chuyên gia cảnh báo cuộc chiến kéo dài ở Gazaa sẽ gây tổn hại đến chiến dịch tái tranh cử của Tổng thống Mỹ Joe Biden, khi sự ủng hộ của ông dành cho đồng minh Israel đang vấp làn sóng chỉ trích và biểu tình trong nước.
Khalil Jahshan, giám đốc điều hành Trung tâm Arab ở Washington, nhận định cuộc chiến chống Hamas kéo dài tới bầu cử tổng thống Mỹ ngày 5/11 có thể đồng nghĩa Thủ tướng Netanyahu sẽ tại vị lâu hơn ông Biden.
“Tôi rất muốn nói rằng kịch bản này là không thực tế, nhưng không thể. Kịch bản này có thật và nó có thể xảy ra vào ngày 5/11”, Jahshan nói.
Tổng thống Mỹ Joe Biden tại Nhà Trắng ngày 3/5. Ảnh: AFP
Giới quan sát nhiều tháng qua cho rằng ông Netanyahu sẽ thu được nhiều lợi ích cá nhân về mặt chính trị, nâng cao vị thế bản thân khi kéo dài chiến sự ở Gaza. Song với ông Biden, điều đó tiềm ẩn rủi ro lớn.
Các cuộc thăm dò dư luận gần đây tại Mỹ cho thấy cựu tổng thống Donald Trump, ứng viên hàng đầu của đảng Cộng hòa trong cuộc đua vào Nhà Trắng, đang giành được tỷ lệ ủng hộ cao hơn ông Biden, dù với cách biệt tương đối nhỏ. Các cuộc khảo sát gần đây ở Israel chỉ ra Thủ tướng Netanyahu đã giành lại được ủng hộ từ công chúng và vượt qua đối thủ chính Benny Gantz, thành viên nội các chiến tranh Israel.
Cuộc xung đột ở Gaza chắc chắn sẽ làm giảm cơ hội tái đắc cử của Tổng thống Biden, theo Josh Ruebner, giảng viên chương trình Hòa bình và Công lý tại Đại học Georgetown ở Mỹ.
“Những dấu hiệu rất rõ ràng. Nếu ông Biden quyết định tiếp tục sự ủng hộ dành cho Israel thêm 7 tháng nữa, điều đó không chỉ khiến thêm chục nghìn người Palestine thiệt mạng mà còn khiến ông ấy thất cử”, Ruebner cảnh báo.
Cuộc khảo sát của Viện Người Mỹ gốc Arab (AAI) ở Washington ngày 29/5 chỉ ra tỷ lệ ủng hộ của nhóm người Mỹ gốc Arab dành cho ông Biden ở những bang chiến trường là 18%, giảm mạnh so với mức 80% năm 2022. Nguyên nhân chủ yếu là do các chính sách về Gaza của ông.
James Zogby, chủ tịch AAI, cho rằng ông Biden và đảng Dân chủ sẽ gặp “nguy hiểm” nếu cuộc chiến tiếp diễn tới cuộc bầu cử tháng 11.
“Điều đó có nghĩa là nếu Tổng thống Mỹ không thể tạo ra thay đổi lớn với tình hình ở Gaza, đây sẽ không phải là cuộc bầu cử dễ dàng với ông ấy”, Zogby nói.
Chuyên gia này thêm rằng ông Biden không chỉ đối mặt nguy cơ đánh mất ủng hộ của cử tri gốc Arab.
“Những người trẻ tuổi, người da màu, người châu Á đang theo dõi sự kiện này hàng ngày, chứng kiến cuộc diệt chủng đang diễn ra. Họ không vô cảm với những gì đang nhìn thấy”, ông nói. “Họ cảm thấy kinh hoàng. Tổng thống nói rằng ‘lằn ranh đỏ chưa bị vượt qua và chúng ta sẽ tiếp tục những gì đang làm’. Điều đó thật đáng phẫn nộ và gây đau đớn”.
Tuy nhiên, ông Biden vẫn chưa có bất kỳ dấu hiệu thay đổi nào trong chính sách ủng hộ Israel, ngay cả khi ông Netanyahu công khai đi ngược lại mọi lời kêu gọi giảm thương vong cho dân thường và không tấn công Rafah của Nhà Trắng.
Tổng thống Mỹ đã ký thêm 14 tỷ USD viện trợ cho Israel. Vào tháng 5, sau khi đe dọa ngừng cung cấp vũ khí nếu Israel tiến hành cuộc tấn công lớn vào Rafah, chính quyền ông Biden vẫn có kế hoạch thúc đẩy thương vụ bán vũ khí trị giá một tỷ USD cho Tel Aviv.
Ruebner cho biết chiến dịch tranh của Tổng thống Biden đang phủ nhận những tác động của chính sách đối ngoại với cuộc bầu cử hiện tại.
“Các trợ lý của ông Biden nghĩ rằng điều này không ảnh hưởng đến cơ hội tái đắc cử của ông ấy. Nhưng rõ ràng là có và nếu ông ấy cho phép Israel kéo dài chiến sự đến hết năm, tôi nghĩ điều đó sẽ gây bất lợi rất lớn cho ông ấy, thậm chí có thể giúp đối thủ của Biden chiến thắng”, Ruebner nói.
Cuộc khảo sát do tổ chức Data for Progress cùng với trang web Zeteo thực hiện chỉ ra 56% cử tri Dân chủ tin rằng Israel đang tiến hành “cuộc diệt chủng” ở Gaza.
Tuy nhiên, Tổng thống Biden và nhiều đồng minh Dân chủ hoài nghi về các cuộc thăm dò cho thấy ông đang bị Trump dẫn trước.
Ông Biden luôn là người ủng hộ Israel kể từ khi vào Nhà Trắng, nhưng chuyên gia Jahshan của Trung tâm Arab cho biết Thủ tướng Netanyahu và các đồng minh cánh hữu lại kỳ vọng hơn vào nhiệm kỳ của Trump.
“Họ muốn thấy Trump trở lại. Họ cảm thấy rằng mình sẽ đạt được mục đích khi làm việc với chính quyền Trump”, ông nói.
Jahshan thêm rằng bất chấp lập trường ủng hộ kiên định của ông Biden dành cho Israel, những lời kêu gọi hỗ trợ và bảo vệ dân thường ở Gaza phát đi từ Nhà Trắng khiến các đồng minh của ông Netanyahu khó chịu.
Tổng thống Mỹ Joe Biden (trái) và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Tel Aviv ngày 18/10/2023. Ảnh: AFP
Mặc dù Tổng thống Biden công khai bày tỏ mối quan hệ gắn bó với Thủ tướng Netanyahu, các chuyên gia cho biết hai lãnh đạo dường như đang trong trạng thái căng thẳng, đặc biệt trong những tháng gần đây.
Tổng thống Mỹ nhiều lần cảnh báo ông Netanyahu không tiến hành chiến dịch ở Rafah, nhưng Tel Aviv đã phớt lờ “lằn ranh đỏ” mà Washington đặt ra và phát động cuộc tấn công khiến nhiều người chết ở thành phố miền nam này trong những ngày gần đây.
Trước áp lực từ ông Biden, Thủ tướng Israel tuyên bố “nếu phải đứng một mình, chúng tôi sẽ làm như vậy”. Israel cũng tiếp tục phong tỏa Gaza, dù Mỹ yêu cầu cho phép nhiều hàng viện trợ nhân đạo được chuyển vào khu vực.
Washington ủng hộ giải pháp hai nhà nước, trong đó cho phép thành lập nhà nước Palestine tồn tại song song với Israel, song chính quyền của Thủ tướng Netanyahu kịch liệt phản đối ý tưởng này.
Cựu tổng thống Trump không bình luận thường xuyên về vấn đề Gaza, nhưng ông gần đây hứa với các nhà tài trợ rằng sẽ mạnh tay xử lý những sinh viên biểu tình ủng hộ người Palestine nếu tái đắc cử, theo Washington Post.
Khi còn là tổng thống, ông Trump đã thay đổi chính sách của Mỹ theo hướng phù hợp hơn với giới lãnh đạo cánh hữu của Israel. Ông cũng chuyển đại sứ quán Mỹ tới Jerusalem, chấm dứt hỗ trợ cho người Palestine và áp lệnh trừng phạt đối với quan chức Tòa Hình sự Quốc tế vì đã điều tra những cáo buộc nhắm vào Israel.
“Trump là người khó đoán. Ông ấy có thể xoay theo mọi hướng, thậm chí là hướng tệ hơn Tổng thống Biden để thể hiện sự ủng hộ với Israel”, Jahshan nói.
(Theo Al Jazeera, Reuters, AFP)
