Yang Tian từng làm công nhân xây dựng và mới chuyển sang nghề tài xế taxi điện cho dịch vụ gọi xe (Ride Sharing) vào năm ngoái ở Thượng Hải.
Người đàn ông 31 tuổi này mong đợi một công việc thu nhập tốt ở đại lý gọi xe nổi tiếng Thượng Hải, với niềm tin rằng có nhiều khách hàng gọi xe. Nhưng chỉ sau 1 tháng làm việc, Yang đã đối mặt với sự thực.
Dù Yang làm việc cật lực suốt 14 tiếng mỗi ngày để đón và chở khách, nhưng sau khi trừ các chi phí hoa hồng cho ứng dụng gọi xe, tiền trả góp mua xe điện, tiền sạc ắc quy… thì chỉ còn được khoảng 3.500 Nhân dân tệ, tương đương 12 triệu đồng hay 480 USD/tháng. Thu nhập này không khác nhiều so với công việc trước đây của Yang là công nhân xây dựng.
Cộng thêm việc phải cạnh tranh với lượng lớn tài xế mới tham gia vào thị trường đông đúc này, Yang rất muốn bỏ ngành. Nhưng vì đã đặt cọc 20.000 Nhân dân tệ cho công việc, anh không thể bỏ việc này.
“Đây là công việc mệt nhọc nhất mà tôi từng làm. Tôi sẽ không bao giờ làm công việc này nữa”, Yang khẳng định.
Thị trường lớn nhất thế giới
Thị trường dịch vụ gọi xe tại Trung Quốc có tổng giá trị lên đến 63 tỷ USD và được đánh giá là lớn nhất thế giới. Điều này không ngạc nhiên khi nhu cầu đi lại của 1,4 tỷ người dân nơi đây là rất lớn.
Thế nhưng những tài xế như anh Yang lại đang phải vật lộn vì làm việc cật lực nhưng thu nhập chẳng đáng là bao. Ngoài ra, cạnh tranh ngày càng lớn do quá nhiều người tham gia và nhu cầu gọi xe của người dân lại đi xuống.
Số liệu chính thức cho thấy số lượng tài xế dịch vụ gọi xe ở Trung Quốc đã tăng từ 3,95 triệu vào năm 2021 lên 6,57 triệu vào cuối năm 2023.
Theo báo cáo của Cyanhill Capital, mỗi ngày có hơn 20.000 tài xế mới tham gia thị trường vào năm 2023, gấp 6 lần so với cùng kỳ năm trước.
Theo báo cáo của Trung tâm hệ thống thông tin Internet Trung Quốc (CINIC), lượng người dùng các ứng dụng gọi xe đã giảm 16 triệu trong năm 2022. Mặc dù số người dùng đăng ký mới các ứng dụng gọi xe tăng từ 453 triệu vào năm 2021 lên 528 triệu vào năm 2023, nhưng tốc độ tăng trưởng đã không còn như trước.
Tờ Sixth Tone đã phỏng vấn các tài xế dịch vụ gọi xe và ai cũng đang trải qua những khó khăn tương tự như Yang khi cạnh tranh quá lớn khiến họ phải làm việc cật lực nhưng thu nhập lại chỉ đi xuống.
Hơn nữa, các ứng dụng gọi xe thời nay áp dụng nhiều chính sách mới khiến các tài xế phải làm việc lâu hơn, gây hao hụt sức khỏe và tinh thần để tránh bị bồi thường hợp đồng cũng như có đủ thu nhập cơ bản.
Vỡ mộng
Với việc trung bình mỗi tài xế chỉ nhận chưa đến 10 đơn hàng mỗi ngày, nhiều chính quyền địa phương tại Trung Quốc đã ra cảnh báo về thông tin thị trường đã bão hòa đối với những lao động mới muốn tham gia vào ngành này.
Một số khu vực như Sanya hay Changsha thậm chí đã ngừng cấp phép cho tài xế mới.
Tại Thượng Hải nơi Yang làm việc, số lượng taxi đang hoạt động đã lên đến 110.000 chiếc tính đến tháng 6/2023, cao hơn rất nhiều so với mức dự báo 88.000 xe vào năm 2025 do chính phủ đề ra trước đó.
Trước tình hình này, Thượng hải đã tạm hoãn cấp bằng mới cho tài xế taxi vào tháng 7/2023 và yêu cầu các ứng dụng gọi xe như Didi phải sa thải 25.000 lao động chưa có giấy phép vào cuối tháng 9 nếu không muốn nhận án phạt.
Bất chấp điều đó, Yang cho biết thị trường vẫn đang quá tải tài xế, khi người đàn ông này từng không có một hành khách nào trong nhiều giờ.
Ảnh chụp màn hình tại bến xe Hongqiao Bus Station đã cho thấy có tới 265 chiếc taxi đợi khách, nhưng chỉ có 63 hành khách gọi xe trong bán kính 5 phút lái. Một bức ảnh khác cho thấy có đến 868 taxi vây quanh Sân bay quốc tế Pudong nhưng chỉ có 39 hành khách gọi xe.
“Giờ đây, nhận được một đơn hàng của khách hàng là một sự may mắn lớn”, Yang than thở.
Anh Yang đã có một bài học đắt giá vào tháng 8/2023 khi đợi 4 giờ tại sân bay mà không nhận được bất kỳ đơn đặt xe nào, sau đó phải trả 80 Nhân dân tệ cho phí đỗ xe, tương đương 1/5 thu nhập hàng ngày khi không có khách hàng.
“Mật ít, ruồi nhiều”, Han Sheng, một tài xế taxi khác ở Thượng Hải nhận xét.
Han cho biết thu nhập hàng ngày của anh đã giảm từ 900 Nhân dân tệ vào năm 2023 xuống chỉ còn 700 Nhân dân tệ hiện nay. Dù phải làm cật lực 14 tiếng mỗi ngày, 6 ngày mỗi tuần, nhưng thu nhập hàng tháng của Han chỉ khoảng 7.000 Nhân dân tệ.
Người đàn ông này đã từng kiếm được tới 18.000 Nhân dân tệ/tháng, nhưng phải trừ nhiều chi phí, bao gồm tiền trả góp cho xe điện, tiền sạc ắc quy, tiền ăn uống và chi phí phát sinh khác.
Nếu tính kèm chi phí bảo hiểm, phí cầu đường và những khoản chi khác, Han gần như không thể tiết kiệm được gì.
Chuyên gia Zhu Wei của Ủy ban Kinh tế Trung Quốc cho biết dòng vốn lớn đã tràn vào ngành gọi xe, khiến nhiều người tin tưởng sẽ làm giàu nhờ trở thành tài xế taxi điện nhưng kết quả lại không như mong đợi.
Theo ông Zhu, nền kinh tế Trung Quốc đang có dấu hiệu trì trệ dẫn đến việc người dân hạn chế tiêu dùng các dịch vụ không thiết yếu như taxi điện. Thay vào đó, họ chọn sử dụng các phương tiện công cộng như tàu điện ngầm và xe buýt để tiết kiệm tiền.
Dìm nhau đến chết
Không chỉ có số lượng tài xế mà các nền tảng gọi xe cũng đang tăng nhanh ở Trung Quốc. Năm 2019, nước này có khoảng 100 ứng dụng gọi xe, nhưng hiện đã tăng lên 339 nền tảng.
Trong bối cảnh đó, các nền tảng đua nhau thiết lập giá ưu đãi để chiếm lĩnh thị trường, với tỷ lệ chiết khấu lên đến 10-40% so với thông thường. Các biện pháp này không có gì lạ khi ngành xe điện cũng áp dụng nhằm lún sâu đối thủ cho đến phá sản.
Điều này khiến cánh tài xế taxi điện ngày càng đau lòng khi cho rằng các ứng dụng gọi xe đang ăn mòn thu nhập của họ.
Nguy hiểm hơn, việc “dìm giá” này khiến các tài xế lái xe nhanh hơn để cố gắng nhận được nhiều đơn hàng hơn, gây nguy hiểm cho người tham gia giao thông.
Điều này đã khiến các chính quyền địa phương ở Thượng Hải, Hefei và Shijiazhuang yêu cầu các nền tảng phải tuân thủ nếu không muốn bị phạt.
Bất chấp điều đó, cánh tài xế taxi điện, chủ yếu là xe điện, đã phải làm việc lâu hơn để đạt chỉ tiêu thu nhập hàng ngày. Trung bình mỗi tài xế phải làm 12 tiếng/ngày, cao hơn tiêu chuẩn 8 tiếng của luật lao động, thậm chí nhiều người còn phải làm đến 18 tiếng/ngày.
Theo số liệu từ Quảng Châu, trung bình mỗi tài xế taxi đã lái xe 121,26 km trong nửa cuối năm 2021 và con số này đã tăng lên 129,5 km trong 6 tháng đầu năm 2023. Tuy nhiên, thu nhập trung bình hàng ngày lại giảm từ 419,42 Nhân dân tệ xuống còn 395,6 Nhân dân tệ trong cùng kỳ.
Nhiều cuộc khảo sát cho thấy các tài xế mắc phải nhiều bệnh như huyết áp, thoát vị đĩa đệm do ngồi lâu, mệt mỏi và phụ thuộc vào trà, cà phê, thuốc lá để tỉnh táo.
“Nghề này coi chúng tôi như những cỗ máy”, tài xế Han than thở vì mệt mỏi.
*Nguồn: Sixth Tone
