Sau hơn 10 năm làm giáo viên trường mẫu giáo tư thục, thay vì tập trung vào dạy trẻ, Lin Xiao, 32 tuổi, bù đầu với hàng loạt công việc không liên quan đến chuyên môn sư phạm, như chụp ảnh hoạt động của trường, phát tờ rơi tuyển sinh tại các khu dân cư.
Trong bối cảnh lượng học sinh giảm 60% so với hai năm trước và các trường lân cận đã phải đóng cửa, công việc hàng ngày của Lin giống một cuộc chiến tuyệt vọng giúp trường trụ vững. Mỗi học sinh mới nhập học có thể mang đến khoản tiền đủ để chi trả hai tháng lương cho giáo viên.
“Tôi hầu như không dành nổi 15 phút mỗi ngày để tương tác trực tiếp với học sinh”, Lin, giáo viên mầm non tại Quảng Châu, miền nam Trung Quốc, nói.
Trên khắp Trung Quốc, hàng loạt trường mẫu giáo, đặc biệt là các trường tư thục, đang phải vật lộn trước tình trạng thiếu học sinh mới, trong bối cảnh tỷ lệ sinh giảm. Khó khăn với trường tư càng trầm trọng khi chính phủ mở rộng, tăng chất lượng trường mẫu giáo công, làm tăng cạnh tranh giữa hai khu vực công lập – tư thục.
Trong hai năm gần đây, Trung Quốc ghi nhận gần 21.000 trường mẫu giáo phải đóng cửa trên toàn quốc, chủ yếu do khó khăn tài chính, theo dữ liệu của Bộ Giáo dục. 15.000 trường phải đóng cửa chỉ trong năm ngoái.
Tình trạng nghiêm trọng nhất được ghi nhận ở các tỉnh đông bắc như Liêu Ninh, Cát Lâm, Hắc Long Giang. Giới quan sát lo ngại làn sóng trường mẫu giáo đóng cửa có nguy cơ lan sang các khu vực khác và có thể sớm ảnh hưởng đến cấp tiểu học, trung học cơ sở.
Tương quan giữa số ca sinh và lượng tuyển sinh mầm non ở Trung Quốc. Nguồn: Tổng cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc
Các giáo viên cho biết mẫu giáo tư thục dễ bị tổn thương do kỳ vọng ngày càng tăng về chất lượng giảng dạy và cơ sở vật chất, do trường mẫu giáo công lập ngày càng dễ tiếp cận hơn.
Điều này xuất phát từ sáng kiến “5080” của chính phủ Trung Quốc năm 2018, trong đó quy định 80% trẻ 3-6 tuổi phải được học tại các trường mẫu giáo công lập hoặc trường giá cả phải chăng vào năm 2020.
Sau khi sáng kiến 5080 được phát động, số lượng trường mẫu giáo công lập ở Trung Quốc năm 2021 tăng 150% so với 10 năm trước, hơn 1/2 học sinh mẫu giáo Trung Quốc hiện học tại các cơ sở công lập.
Ở Trung Quốc, trường mẫu giáo công do nhà nước vận hành và cung cấp dịch vụ giáo dục chuẩn hóa với mức học phí phải chăng. Trong khi đó, các trường tư có học phí cao hơn, cung cấp các chương trình “cao cấp” chủ yếu nhắm vào những gia đình giàu có.
Việc mở thêm trường công theo sáng kiến 5080 được tiến hành trên khắp Trung Quốc, nhằm cải thiện tình trạng các trường công quá tải và có quá ít giáo viên. “Nhưng nhiều địa phương nhanh chóng áp dụng sáng kiến mà không nghiên cứu kỹ lưỡng về nhu cầu nhân khẩu học trong khu vực”, Wang Haiying, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mầm non tại Đại học Nam Kinh, giải thích.
Sun, làm giáo viên mẫu giáo từ đầu những năm 2000, chứng kiến trường mẫu giáo tư thục nơi bà dạy ở Phật Sơn chỉ tiếp nhận khoảng 30 trẻ đăng ký nhập học năm ngoái. Trường của Sun từng là nơi có học phí cao nhất khu vực, nhưng hiện chỉ hoạt động với 40% công suất.
Trước năm 2019, bà làm việc trong một nhóm giáo dục quản lý hơn 20 trường mẫu giáo, nhưng hơn 1/2 số này đã phải đóng cửa.
Trước tình trạng này, một số trường mẫu giáo tư đã phải chuyển thành viện dưỡng lão. Hàng loạt giáo viên trụ lại phải làm thêm nhiều việc, từ làm nhân viên xã hội cho đến livestream bán hàng.
Giáo viên mầm non trên khắp các tỉnh cũng cho biết ngày làm việc của họ hiện dài hơn bình thường khi phải hối hả giúp trường tăng tuyển sinh. Nhiều người phải đi phát tờ rơi, lập quầy thông tin trong các khu dân cư, liên tục quảng bá trường trên mạng xã hội.
Đối với Lin ở Quảng Châu, áp lực ngày càng tăng khi nhà trường ra chính sách thưởng 69 USD cho giáo viên giới thiệu được một học sinh tới lớp. Ban giám hiệu cũng yêu cầu giáo viên chú ý nhiều hơn tới các phụ huynh có hai con trở lên tại trường.
“Tôi thấy mình giống nhân viên bán hàng hơn là giáo viên”, Lin thừa nhận.
Tại thành phố Tây An, Lei, hiệu trưởng một trường mẫu giáo tư thục, thừa nhận tuyển sinh là “một cuộc chiến” và là ưu tiên hàng đầu.
Áp lực thu hút học sinh mới cũng tồn tại ngay cả ở trường công lập. Qian You, giáo viên mẫu giáo công lập 41 tuổi ở Ninh Ba, phía đông tỉnh Chiết Giang, nhận xét các trường công như nơi cô công tác tương đối ổn định, không thiếu học sinh. Nhưng gần đây, hiệu trưởng cũng cử nhân viên đến các khu dân cư để quảng bá về trường.
Để cạnh tranh, một số trường còn lập các đội bán hàng chuyên nghiệp, số khác lôi kéo phụ huynh bằng dịch vụ nhà trẻ miễn phí hoặc dạy kèm tại nhà.
Giáo viên chơi với trẻ tại một trường mẫu giáo ở tỉnh Quảng Đông, năm 2018. Ảnh: VCG
Theo khảo sát của Hiệp hội Giáo dục Phi chính phủ, 57% trường mẫu giáo ở Trung Quốc triển khai các lớp nhà trẻ dành cho bé dưới 3 tuổi. 85% số trường tham gia khảo sát là mẫu giáo tư thục. “Khi bật chế độ sinh tồn, một xu cũng có giá trị”, Sun, dạy mẫu giáo ở Phật Sơn, nói.
Bà cũng kỳ vọng về tiềm năng của hướng đi này, trong bối cảnh ngày càng nhiều phụ huynh Trung Quốc chịu áp lực công việc cao tìm phương án chăm sóc con toàn diện hơn.
Dù vậy, Hiệp hội Giáo dục Phi chính phủ Trung Quốc cho biết 58% trường mẫu giáo có lớp nhà trẻ đang thua lỗ, chỉ 15% có lợi nhuận. Khảo sát của Hiệp hội nhấn mạnh chi phí vận hành, marketing cao là nguyên nhân.
Mở các lớp mới đòi hỏi ban giám hiệu tuyển thêm giáo viên hoặc đào tạo bồi dưỡng cho đội ngũ hiện tại. “Từng nhóm tuổi có các yêu cầu riêng biệt đối với việc dạy trẻ”, Xu, nhà quản lý giáo dục ở Thượng Hải, cho biết.
Giám đốc Wang cũng chỉ ra các lớp nhà trẻ vẫn chưa thu hút nhiều chú ý, chỉ ra phụ huynh còn ngần ngại, cân nhắc gửi con đi học khi còn quá nhỏ.
Trong khi đó, Lei, hiệu trưởng trường tư thục ở Tây An đang lo lắng khi cảnh sát gần đây thông báo số ca sinh ở địa phương chỉ bằng khoảng 30% so với năm 2019. Trong nỗ lực trụ vững trước làn sóng đóng cửa, trường của ông đang cải tạo lớp học, bồi dưỡng nghiệp vụ cho giáo viên.
“Trong tương lai, sẽ chỉ có hai loại hình mẫu giáo là trường công và tư thục cao cấp”, ông nói.
(Theo Sixth Tone)
